Ο καταδυτικός τουρισμός είναι μια τουριστική δραστηριότητα που αν και προϋπήρχε στο νησί μας, τα τελευταία χρόνια άρχισε να προωθείται και να παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις, όπως ακριβώς συμβαίνει και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ας πάρουμε όμως τα πράματα από την αρχή. Τα άτομα που επιδίδονται σε αυτή τη δραστηριότητα αναψυχής που αποκαλούμε καταδυτικό τουρισμό, στην ουσία χρησιμοποιούν συσκευές αυτόνομης κατάδυσης (SCUBA) για να περιηγηθούν στο βυθό της θάλασσας. Ωστόσο, ο καταδυτικός τουρισμός συμπεριλαμβάνει και άτομα τα οποία απλά κολυμπούν χρησιμοποιώντας μάσκα με αναπνευστήρα (snorkeling). Υπάρχουν διάφορα στάδια/επίπεδα κατάδυσης αναψυχής με τα οποία μπορεί κάποιος να ασχοληθεί. Ο πιο εύκολος και ανέξοδος σχετικά τρόπος, είναι η περιήγηση με τη χρήση μάσκας και αναπνευστήρα κολυμπώντας στην επιφάνεια της θάλασσας. Προχωρώντας ένα βήμα (η μάλλον… μια πεδιλιά) παρακάτω η χρήση συσκευών αυτόνομης κατάδυσης οδηγεί πιο κοντά στο βυθό, αφού δίνει τη δυνατότητα παραμονής κάτω από την επιφάνεια του νερού (και σε αρκετά μέτρα βάθος) για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ιχθυοπανίδα γύρω απο ναυάγιο
Για να μπορέσει κάποιος να καταδυθεί με τη χρήση συσκευών αυτόνομης κατάδυσης θα πρέπει πρώτα να εκπαιδευτεί κατάλληλα και ανάλογα με το βάθος που επιθυμεί να επισκεφθεί. Στο νησί μας, υπάρχουν αρκετές σχολές καταδύσεων σε όλες τις πόλεις και τουριστικά θέρετρα, οι οποίες προσφέρουν εκπαίδευση και παρέχουν διπλώματα διεθνούς αναγνωρισμένων οργανισμών. Το κόστος δεν είναι καθόλου απαγορευτικό. Ενδεικτικά, η απόκτηση διπλώματος κατάδυσης, ανεξάρτητα από το καταδυτικό κέντρο, κοστίζει γύρω στα 350-500 Ευρώ και επιβάλλει την παρακολούθηση σειράς μαθημάτων. Αν κάποιος/α επιθυμεί να εμβαθύνει τις γνώσεις του για να μπορεί για παράδειγμα να καταδύεται σε πιο μεγάλα βάθη, τότε το κόστος αυξάνεται. Εάν όμως κάποιος/α επιθυμεί απλά να κάνει δοκιμαστικά κατάδυση, τότε πολλά καταδυτικά κέντρα προσφέρουν απλές καταδύσεις, εισαγωγικού χαρακτήρα, που συνήθως δεν κοστίζουν περισσότερο από 100 Ευρώ.
Ο καταδυτικός τουρισμός, έχει τη δυνατότητα να προσφέρει κέρδη μεγάλης αξίας, τόσο στους συμμετέχοντες όσο και στις τοπικές επιχειρήσεις που στηρίζουν αυτές τις δραστηριότητες. Αυτού του είδους ο τουρισμός, παρουσιάζει μεγάλες δυνατότητες ως προς το οικονομικό όφελος, αφού οι τουρίστες, που επιδίδονται στην συγκεκριμένη δραστηριότητα, συνήθως ταξιδεύουν τακτικά και γενικά έχουν υψηλή αγοραστική δύναμη. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση της Γενικής Διεύθυνσης Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπολογίζεται ότι 800,000 ευρωπαίοι πολίτες δραστηριοποιούνται στον τομέα του καταδυτικού τουρισμού κάνοντας συνήθως ένα ταξίδι ετησίως που διαρκεί γύρω στις 10 ημέρες. Αν υπολογίσουμε επίσης πως στην Ευρώπη υπάρχουν 3.5 εκατομμύρια δύτες, εκ των οποίων το 70% επιλέγει τη Μεσόγειο ως προορισμό αναψυχής, τότε μπορεί εύκολα κάποιος να αντιληφθεί το οικονομικό όφελος από αυτή την ομάδα τουριστών. Επιπλέον, ο αριθμός ατόμων που διεξάγουν κολύμβηση με τη χρήση μάσκας και αναπνευστήρα είναι άγνωστος, αλλά υπολογίζεται σε τουλάχιστο διπλάσιο από αυτών που χρησιμοποιούν συσκευές αυτόνομης κατάδυσης.
Σκληρακτίνια κοράλλια του είδους Phyllangia muchezii
Αν και ο βυθός της Κύπρου και των υπολοίπων Μεσογειακών χωρών θεωρείται φτωχότερος από το βυθό των τροπικών περιοχών, εν τούτοις έχει αξιόλογο κάλλος, πλούσια και εντυπωσιακή χλωρίδα και πανίδα. Επιπλέον, επικρατούν ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες, ιδιαίτερα στην ανατολική Μεσόγειο, με τα καθαρά, κρυστάλλινα νερά της Κύπρου και την εντυπωσιακή ποικιλομορφία του βυθού να προσφέρουν ένα πολύ ποιοτικό προορισμό για καταδυτικό τουρισμό. Υφιστάμενες καταδυτικές διαδρομές περιλαμβάνουν φυσικά κοραλλιογενή υποστρώματα, εκτενή λιβάδια Ποσειδωνίας (ενδημικό θαλάσσιο μακρόφυτο) μοναδικά στη Μεσόγειο, καθώς επίσης και εντυπωσιακές υποβρύχιες σπηλιές. Επιπλέον τα διάφορα ναυάγια που υπάρχουν κοντά στις ακτές τις Κύπρου δημιουργούν τεχνητούς υφάλους οι οποίοι προσελκύουν μεγάλη βιοποικιλότητα θαλάσσιας ζωής και προσφέρουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για καταδύσεις. Το πιο τρανό παράδειγμα, που προσελκύει χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο ανά το παγκόσμιο, είναι το διεθνούς αναγνωρισμένο ναυάγιο ‘Ζηνοβία’ που βρισκεται στο κόλπο της Λάρνακας. Πέραν τούτου, συντονισμένες προσπάθειες του Τμήματος Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών (ΤΑΘΕ) του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος σε συνεργασία με το Σύνδεσμο Καταδυτικών Κέντρων Κύπρου και χρηματοδότηση από τον Κυπριακό Οργανισμό Τουρισμού, έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν επιπλέον τεχνητούς υφάλους μέσω επιλογής τεσσάρων σκαφών, καθώς επίσης και άλλων ειδικών κατασκευών, και την πόντιση τους στις επαρχίες Λάρνακας, Αμμοχώστου, Λεμεσού και Πάφου. Επιπλέον, το Κυπριακό Ινστιτούτο Θάλασσας και Ναυτιλίας (CMMI) καταβάλλει επιπρόσθετες προσπάθειες για τη δημιουργία καινούριων, τεχνολογικά προηγμένων τεχνητών υφάλων σε συνεργασία με το ΤΑΘΕ καθώς επίσης και ερευνητές από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) και το Πανεπιστήμιο του Λος Άντζελες (UCLA). Εκτός από τη χρήση τους ως καταδυτικοί προορισμοί, σκοπός τους είναι να συμβάλουν και στον εμπλουτισμό της θαλάσσιας ζωής ως ταμιευτήρες αποθεμάτων για τα εμπορικά και μη εμπορικά είδη, αποτελώντας καταφύγια για τα ποικίλα στάδια ανάπτυξης των διαφόρων οργανισμών, αυξάνοντας παράλληλα και το αναπαραγωγικό απόθεμα.
Μεγάλος ροφός (Epinephelus marginatus) στο ναυάγιο του Ζηνοβία
Εξίσου σημαντικά είναι και τα περιβαλλοντικά οφέλη από τον καταδυτικό τουρισμό καθώς μέσω των καταδύσεων μπορεί να μεταδοθεί και να προωθηθεί στο κοινό η σημαντικότητα της προστασίας και διατήρησης σημαντικών θαλάσσιων βιοτόπων. Όπως για παράδειγμα των προστατευόμενων λιβαδιών Ποσειδώνιας, τα οποία είναι δείκτες καλής οικολογικής κατάστασης και υγιούς θαλάσσιου περιβάλλοντος. Ωστόσο, έρευνες έχουν δείξει ότι ο καταδυτικός τουρισμός μπορεί να επηρεάσει τους θαλάσσιους βιοτόπους ανάλογα με τη συχνότητα, ποσότητα και ποιότητα επίσκεψής τους καθώς και με την εποχή και τις περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής, και να θέσει σε κίνδυνο την περιβαλλοντική τους αξία. Οι επιπτώσεις αυτές μπορεί να είναι είτε άμεσες (π.χ., θραύση κοραλλιογενών σχηματισμών) είτε έμμεσες (π.χ., αλλαγή στην ποιότητα του νερού, αυξημένη θολότητα). Μέσω σωστών πρακτικών ο καταδυτικός τουρισμός μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο εκπαίδευσης σε θέματα περιβάλλοντος και μεγιστοποίησης της περιβαλλοντικής συνείδησης.
Δρ. Λούης Χατζηιωάννου, Ερευνητής Βιολόγος/Θαλάσσιος οικολόγος
